Aardappel, tomaat en aubergine, wat hebben zij gemeen? Op het eerste gezicht niet zo veel. Toch zijn ze allemaal onderdeel van de nachtschadefamilie. In deze blog gaan we in op welke groentes nachtschade zijn, waarom ze tot deze familie behoren en waar ze goed voor zijn.
Achtergrond
De nachtschadefamilie (Solanaceae) is een familie van meer dan 2300 verschillende plantsoorten, de meeste leden van de familie zijn struikachtige gewassen. Een kleiner gedeelte van de familie betreft kruiden of kleine bomen.
Naam
De naam “nachtschade” lijkt mogelijk afgeleid te zijn van het woord “schade”, dat zijn oorsprong heeft in het woord “schaduw”. De familie heeft haar naam te danken aan één plant, de zwarte nachtschade. Het is denkbaar dat het eerste deel van de naam verwijst naar de duistere kleur van de besjes, die doen denken aan de duisternis van de nacht.
Meest bekende leden van de nachtschade familie
Aardappel
Waarschijnlijk is aardappel het belangrijkste en meest bekende lid van de nachtschade familie. Aardappel is een plant die knollen onder de grond groeit, die eetbaar zijn, en het groeit een kleine loofplant boven de grond. De aardappel slaat een energievoorraad op in haar knollen in de vorm van zetmeel. Het wordt over het algemeen niet aangeraden om aardappel rauw te eten in verband met de schadelijke stof solanine, dit wordt afgebroken als je het kookt.
In Nederland wordt de gekookte knol al eeuwen gegeten, de aardappel is overgekomen uit Amerika in de 16e eeuw. In de tijd van de industriële revolutie bestond een groot deel van het dieet van de gemiddelde arbeider uit aardappels omdat ze goedkoop en voedzaam zijn. De aardappel bevat vezels en veel koohlydraten, maar tegelijkertijd heel weinig suiker. De aardappel bevat bijna geen vetten, en is onder andere rijk aan vitamine C, B6 en kalium.
Opvallend genoeg is zoete aardappel geen familie van de “normale” aardappel, de zoete aardappel behoort tot de windefamilie (Convolvulaceae). Zoete aardappel bevat inuline, in tegenstelling tot de reguliere aardappel die zetmeel bevat. Inuline is geschikter voor patiënten met diabetes, omdat het langzamer verteert dan zetmeel. Probeer ook eens de zoete aardappelsoep.
Tomaat
Tomaat is ook een bekend lid. Tomatenplanten groeien als een soort struik boven de grond, waar de tomaten als het ware als een bes aan groeien. De tomaat is niet meer weg te denken uit de Italiaanse keuken, toch komt ook deze plant van origine niet in Europa voor. Deze plant heeft haar roots in Zuid-Amerika, waar het met name in de gebieden rond het Andes-gebergte werd geteeld.
De tomaat staat onder ander bekend om de aanwezigheid van het stofje: lycopeen, dat is de natuurlijke kleurstof waaraan de tomaat de rode kleur te danken heeft. Deze anti-oxidant heeft door de jaren heen veel aandacht gekregen in de wetenschap, er is overtuigend bewijs dat het zou ondersteunen bij het voorkomen van chronische ziektes[1]. Lees meer over de voordelen van tomaten in de voordelen van tomatensoep.
Tabak
Zelfs tabak is onderdeel van de nachtschade familie. De tabaksplant, die van nature voorkomt in Amerika, is een gewas dat al eeuwenlang wordt verbouwd en gebruikt door inheemse Amerikaanse volkeren voor rituele en medicinale doeleinden. Het hoofdbestandsdeel van sigaretten en sigaren is omstreden door de schadelijke effect op het lichaam dat het roken van tabak heeft. De tabaksbladeren worden hiervoor gebruikt vanwege de aanwezigheid van nicotine, een verslavende en stimulerende stof, die verband houdt met verschillende gezondheidsproblemen, waaronder kanker en hartziekten.
Andere leden
Andere bekende (eetbare) leden van de familie zijn:
- Aubergine
- Paprika
- Cayenne peper
- Goji bessen
Kenmerken
Nu je een aantal prominente leden van de familie weet, heb je een bepaald beeld, maar hoe is een volgend lid van de familie te identificeren? Er zijn een aantal kenmerken waaraan je een lid van de nachtschadefamilie kan herkennen. Allereerst het vruchttype, het zijn in de nachtschadefamilie vaak bessen, in het geval van tomaat hele grote bessen, maar ook bij het aardappelplantje zie je boven de grond een soort besjes.
Daarnaast is de nachtschade te herkennen aan de bloem. Heel vaak hebben nachtschade bloemen vijf blaadjes die allemaal ongeveer hetzelfde zijn, ze lijken een beetje op een ster. De bloemen kunnen wit, geel, paars of blauw zijn.
Op onderstaande afbeelding zie je zowel de besjes als de typische vorm van het bloemetje van een nachtschade.
Fytoftora
De nachtmerrie van iedere aardappelboer. Fytoftora is een plantenziekte die vooral bekend staat om de infectie van aardappelen, het wordt ook wel de ‘aardappelziekte’ genoemd. Letterlijk vertaald uit het Grieks, betekent phytophthora ‘de planten vernietiger’. Phytophthora is een geslacht van schimmelachtige öomycetes, symptomen zijn o.a. bladverkleuring, verwelking, wortelrot en uiteindelijk een dode plant. Slecht nieuws dus. Nachtschade-achtigen staan bekend om hun gevoeligheid voor fytoftora.
Waar is nachtschade goed voor?
Laten we allereerst benoemen dat niet alle groentes en planten die tot deze familie horen per definitie goed zijn. Sterker nog, een groot gedeelte is zelfs schadelijk. Alle groentes die je wel veilig kan eten, rauw of na het koken, hebben weer hun eigen gezondheidsvoordelen. Vitamines en mineralen die je kan terugvinden in sommige leden zijn vitamine C, B6, kalium en ga zo maar door. Al deze groentes (en specerijen) kunnen bijdragen aan een gezond dieet, waarin je voldoende varieert en aan je dagelijkse portie groente en fruit per dag komt.
Bronnen
Rao, A. V., Ray, M. R., & Rao, L. G. (2006). Lycopene. Advances in food and nutrition research, 51, 99-164. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1043452606510022
